Offeren is een feest!

- op de valreep nog een verhaal uit Pakem -

Offeren is een feest!
Op de dag van het offerfeest regent het. De hemel huilt. Is het uit dankbaarheid voor zoveel generositeit of om het bloed dat wordt vergoten in de naam van ’s hemels hoofdbewoner?
Hoe dan ook, het regent. Niet hard, miezer, zoals op een Nederlandse herfstdag die weigert droog te worden. Toch hard genoeg om het gezamenlijk gebed van de dorpsbewoners op het voetbalveld in versneld tempo af te werken. Deze regenvariant moet het doen zonder uitgebreide beschouwingen van de imam. De mensen lijken het niet erg te vinden. Ze spoeden zich lachend terug naar huis of moskee. Ik ontwijk de met minimaal drie personen beladen scooters – hoe zou de indonesier zich verplaatsen zonder – en deel een paraplu met een van de kinderen van het opvanghuis.
Halfnat komen we aan bij het pad dat naar de moskee leidt. Dit kleine, lichtgroene gebouw met zilveren koepel en grote luidsprekers is verantwoordelijk voor onze verstoorde nachtrust. Vanaf het invallen van de duisternis gisteren tot aan dit moment galmt er namelijk een onafgebroken Allah-uh akbar uit de luidsprekers. God is groot en dat zullen we weten ook. Als we tussen de huizen door naar de moskee lopen ruik ik het vee. De afgelopen twee weken waren koe en schaap plots overal te vinden in het anders zo dierloze drukke straatbeeld van een stad als Yogyakarta. Op plaatsen waar je normaal gesproken tandpasta koopt of je band laat repareren, kon je nu in een moeite door je offer aanschaffen.
De dieren wiens lot het is om als offer te dienen zie ik hier nu bij deze kleine dorpsmoskee. De al aanwezige kinderen komen op me afgerend. “Om, om” roepen ze, “heb je het al gezien?” Ze ondersteunen het ‘het’ van hun vraag met een universeel gebaar: ze halen hun hand langs hun eigen nek en kijken me daarbij afwachtend aan.
Op het veldje naast de moskee staan twee witte koeien onrustig te trekken aan een touw dat hen met een boom verbindt. Eromheen zwermen kinderen en mannen. Dit is een mannending zo valt me gelijk op. Hier is geen plaats voor vrouwen. Dit gaat om een man, een mes en een dier. Een oeroud ritueel waarbij alleen dit geslacht passend is in het decor. De jager. De slachter. Bloed.
Iets naar rechts ontdoen twee mannen, onder een tegen de regen gespannen zeiltje, een schaap langzaam van zijn vacht. Ze trekken hard en geleidelijk komt de vieze wol los van het vlees. Er blijft weinig over van het schaap nu vlees en vacht gescheiden zijn. Zeker als later ook nog de ingewanden worden afgevoerd. Twee andere schapen ondergaan tegelijkertijd dezelfde behandeling. Een achterpoot wordt losgesneden en op de bananenbladeren voor de moskee gegooid. Dit zal straks verdeeld worden onder de armen. De kinderen kijken gefascineerd toe. Zij genieten zichtbaar van de klank van messen die worden geslepen. Voor hen is dit iets dat de dagelijkse sleur doorbreekt. Ik sta vooral heel hard mijn best te doen dit cultureel te relativeren. Dat lukt tot nu toe met moeite.
Ik schrik op als een van de mannen-met-de-messen mij vraagt of ik het even wil proberen terwijl hij tegelijkertijd het schaap bijna in mijn gezicht duwt. Ik weet niet hoe snel ik weer een paar stappen terug moet doen. De veilige zone. Daar houdt een kind van een jaar of acht de kop van een schaap vlak voor het hoofd van zijn vriendje. Ze lachen. Dat liever dan zelf nog voor het ontbijt een schaap te moeten villen.
Op de plaats waar de twee koeien staan is een lichte vorm van chaos uitgebroken. Het geschreeuw van mannen en kinderen en daarbovenuit het zenuwachtige geloei van de koeien trekken mijn aandacht. De mannen en kinderen proberen een nerveuze koe in de juiste positie te manouvreren. Dit mislukt, de bamboestok die als hefboom moest fungeren om de koe op de knieën te dwingen schiet los en treft een jongen keihard op de rug. Met een van pijn vertrokken gezicht staat de jongen nu te doen alsof het allemaal wel meeviel. Poging twee slaagt wel. Na tien minuten sjorren, trekken, duwen en trappende koeienpoten ontwijken, ligt de koe in de gewenste positie. Het door de kinderen gemaakte gebaar van zoëven kan nu werkelijkheid worden op de hals van de koe.
Ik zie het niet.
Mijn lichaam protesteert. Ze laat mijn observerend-cultuurrelativistische ik weten wat hij ervan moet vinden. Daar kunnen geen honderd zembladocumentaires van uitgemergelde legbatterijkippetjes en veemarktmartelingen tegenop. Dit is ook geen bioindustrie. Ik sta hier gewoon te kijken naar één koe die wordt geslacht. Ben ik – en met mij vast vele generatiegenoten – dan al zo vervreemd van een eeuwenoud verschijnsel als het slachten van een koe, dat ik daar niet gewoon naar kan kijken?
Wie vlees eet moet een dier dood maken. Zo simpel is het. In Nederland stoppen we dat veilig weg in klinische witgeverfde hallen en eten we het liefst gehakt. Dat herinnert ons het minst aan de dierlijke afkomst. Hier gebeurt het op straat onder een zeiltje. Met veel bloed en duidelijk herkenbare ledematen.
Ik blijk, lichamelijk, een voorkeur te hebben voor de klinische, weggestopte variant. En daar dan zo weinig mogelijk van, denk ik er gelijk achteraan.
De muezin roept nog maar eens dat God groot is. En de hemel huilt nog altijd als ik terugloop. Naar de reden van die tranen kan ik alleen maar gissen, maar voor mij is het iets duidelijker geworden. Voor de kinderen van het opvanghuis ook. Zij zijn het niet met me eens. Voor hen is het uit dankbaarheid voor zoveel generositeit. Zij eten eindelijk weer eens vlees. Het is feest!